Từ tổng số 344 HTX, sau gần 4 năm thực hiện Luật HTX 2012, tỉnh Quảng Trị có 280 HTX chuyển đổi hoạt động theo Luật, chiếm 81,4%. Trong đó 253 HTX chuyển đổi HTX sang HTX, 6 HTX yếu kém sáp nhập thành 2 HTX, 2 HTX chia tách thành 5 HTX và 20 HTX thành lập mới.

Đặc thù phổ biến HTX cũ

Theo báo cáo của Liên minh HTX tỉnh, hầu hết các HTX ở tỉnh đều hình thành từ những năm 70 của thế kỷ trước, nên phổ biến HTX hoạt động theo dáng dấp kiểu cũ. Đợt thực thi Luật HTX 2012 được Ban Chỉ đạo (BCĐ) kinh tế tập thể (KTTT) tỉnh tập trung chỉ đạo xác định rõ trách nhiệm của thành viên với HTX và ngược lại, xác định rõ vai trò HTX với thành viên.

Cụ thể hơn, HTX lấy thành viên là trung tâm để tập trung đổi mới tổ chức hoạt động, nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ HTX, hạn chế tối đa hàng hóa HTX kém chất lượng và cả hoạt động tư thương ép giá hộ nông dân…

Đến cuối năm 2016, ở Quảng Trị có 22 HTX chuyển đổi sang mô hình tổ chức khác, gồm 1 HTX giải thể, 21 HTX chuyển sang tổ hợp tác (THT). Toàn tỉnh còn 44 HTX chưa chuyển đổi theo Luật HTX 2012.

Từ đầu năm 2017 đến nay, BCĐ KTTT tỉnh trong cuộc họp thường niên đã chỉ đạo 41/44 HTX hoàn thành chuyển đổi. Trong đó, các HTX này chủ động vận động thành viên chuyển sang mô hình THT hoặc giải thể tự nguyện, từ đó xử lý cơ bản công tác tổ chức lại HTX đúng tinh thần của Luật HTX 2012.

Liên minh HTX tỉnh hỗ trợ tập huấn cán bộ HTX

Một đặc thù nữa ở Quảng Trị là trước khi có Luật HTX 2012, HĐND tỉnh đã ban hành Nghị quyết 18 từ năm 2009, trong đó có chính sách xây dựng HTX điển hình cấp tỉnh, để nhân rộng trong toàn tỉnh. Từ nghị quyết này, năm 2015, UBND tỉnh đã tổ chức đánh giá và công nhận 34 HTX đạt danh hiệu điển hình cấp tỉnh và trên 50 HTX tiêu biểu cấp huyện. Các HTX đó trở thành những ngọn cờ đầu trong đợt đổi mới hoạt động theo Luật HTX 2012.

Ngoài số ít 39 HTX phi nông nghiệp, toàn tỉnh có 304 HTX nông nghiệp, trong đó 257 HTX đã tổ chức lại theo Luật mới, 17 HTX chuyển đổi sang mô hình khác. Các HTX sau chuyển đổi đã thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi theo hướng hàng hóa, nâng cao giá trị thu nhập và trở thành lực lượng nòng cốt tham gia xây dựng nông thôn mới.

Nan giải Luật làm khó HTX

Giống hệt những bất cập chung toàn quốc, bởi nhiều khoản, điều quy định của Luật HTX 2012, của các văn bản hướng dẫn Luật này rất xa thực tế, chậm trễ và chồng chéo, Liên minh HTX và các HTX ở Quảng Trị gặp nhiều lúng túng và vướng mắc trong quá trình thực hiện chuyển đổi. Hơn nữa, cơ chế chính sách ưu đãi thúc đẩy phát triển HTX lại khó tiếp cận và thiếu nguồn lực hỗ trợ…

Theo Liên minh HTX tỉnh, mô hình quản lý HTX theo Luật HTX 2012 bộc lộ nhiều bất cập, ví như bộ máy quản lý và điều hành cồng kềnh. Trong khi đó, HTX nào cũng bị hạn chế bởi không có trụ sở, tồn đọng nợ phải thu và phải trả khá lớn, khả năng huy động vốn hạn chế, năng lực quản lý tài chính thiếu chặt chẽ, chưa đúng quy định nhà nước.

Tại Quảng Trị, phần lớn các HTX trước đây chuyển từ thời bao cấp, phạm vi hoạt động bó hẹp trong làng xã, cơ sở vật chất thiếu thốn và xuống cấp. Yếu và thiếu nhiều mặt, hầu như các HTX đều chưa thực hiện được hợp đồng dịch vụ giữa HTX với thành viên theo quy định của Luật HTX 2012.

Thực tế công tác chuyển đổi HTX theo Luật HTX 2012 ở Quảng Trị chưa theo đúng kế hoạch của tỉnh. Nhiều nội dung thực thi Luật còn vướng mắc ở các HTX mà đến nay chưa có hướng dẫn tháo gỡ, nhất là tồn đọng nợ, chế độ tài chính kế toán HTX, quỹ lương đãi ngộ nhân sự không đủ sức đáp ứng nhu cầu.

Liên minh HTX tỉnh Quảng Trị cho rằng nguyên nhân chủ yếu do nhận thức xã hội về HTX chưa thấu đáo nên triển khai Luật chưa hiệu quả. Để Luật HTX 2012 đi vào cuộc sống, các bộ ngành Trung ương cần sớm khắc phục những yếu kém trong quá trình thi hành Luật và các văn bản hướng dẫn Luật.

Bên cạnh đó, các cấp ủy chính quyền và người dân cần quan tâm, nhận thức đúng vai trò HTX. Do xu thế kết nối HTX quy mô vùng còn yếu, nên để tiến tới xây dựng HTX kiểu mới cần có doanh nghiệp liên kết cùng HTX để hợp tác phát triển và cùng nhau chia sẻ lợi ích, thì vai trò HTX mới được phát huy.

Lưu Đoàn