Thực tế hiện nay, theo Luật HTX 2012, các HTX phải có điều lệ HTX, có phương án kinh doanh nhưng lại thiếu quy chế quy định, hướng dẫn thực hiện, do đó các HTX đang loay hoay không biết triển khai công việc thế nào, dẫn đến vướng mắc, bế tắc và hệ quả là HTX hoạt động kém hiệu quả.

Ngày 23/5, Liên minh HTX Việt Nam đã tổ chức hội nghị Lấy ý kiến về đề án Tổ chức lại, tái cơ cấu HTX nông nghiệp hoạt động hiệu quả thấp khu vực Bắc Trung bộ.

Hội thảo nhằm lấy ý kiến để hoàn thiện Đề án Tổ chức lại, tái cơ cấu HTX nông nghiệp hoạt động hiệu quả thấp vùng Đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung bộ nằm trong Quyết định 461/QĐ-TTg về phát triển 15.000 HTX, Liên hiệp HTX nông nghiệp hoạt động có hiệu quả đến năm 2020.

Còn thiếu tiêu chí

Theo báo cáo của Ban Chính sách và Phát triển HTX của Liên minh HTX Việt Nam, Bắc Trung bộ là địa bàn có số lượng HTX nông nghiệp nhiều thứ hai trên cả nước, chiếm 20% số HTX nông nghiệp.

Trong đó, có 474 HTX thuộc vùng Bắc Trung bộ hoạt động kém hiệu quả, phân chia cụ thể gồm Thanh Hóa có 39 HTX, Nghệ An có 51 HTX, Hà Tĩnh có 204 HTX, Quảng Bình có 18 HTX, Quảng Trị có 136 HTX, Thừa Thiên Huế có 26 HTX.

Khảo sát của Ban Chính sách cho biết, các HTX này gặp khó khăn về nhiều mặt, như về vốn có 241 HTX (chiếm 50,84%), về trình độ quản lý có 301 HTX (63,05%), về đất đai có 178 HTX (37,55%), về tiêu thụ sản phẩm có 269 HTX (56,75%) và về tay nghề có 142 HTX (29,96%).

Tuy nhiên, tại hội nghị, các đại biểu đã có phản biện về những con số này. Thực tế, hiện tiêu chí về HTX hoạt động kém hiệu quả, HTX hoạt động hiệu quả còn thiếu, chưa có bộ khung chung nên Liên minh HTX đang căn cứ vào tình hình thực tế địa phương để đánh giá.

Phó Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Quảng Bình cho biết, nếu chiếu theo thực tế địa phương, tỉnh có 18 HTX hoạt động kém, còn chiếu theo các quy định thì có tới gần 50 HTX thuộc diện này.

Vị này cho biết, nguyên nhân của HTX hoạt động yếu kém chủ yếu có 2 dạng: Do HTX hoạt động mô hình thôn, khả năng tích tụ đất ít, dịch vụ nhiều dàn trải khó đầu tư, thu nhập cán bộ quản lý thấp, người lao động không gắn bó với HTX và HTX chuyển đổi nhưng mới chỉ ở hình thức.

Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam  Lê Văn Nghị phát biểu tại Hội nghị

Hơn nữa, nhiều HTX thành lập mới chỉ để hoàn thành mục tiêu nông thôn mới hoặc để thụ hưởng các ưu đãi của dự án nào đó (khuyến nông, nông thôn mới…) nên không tự chủ, tự nguyện, thiếu hiệu quả.

Nói rõ hơn những khó khăn này, đại diện HTX Giang Sơn Đông (Đô Lương, Nghệ An) cho biết chính quyền can thiệp quá sâu vào HTX, can thiệp vào cơ cấu cán bộ, hội đồng quản trị HTX nên chưa thể hiện được sự tự chủ… Qua đây, đại diện HTX đề nghị Liên minh Trung ương nên chỉ đạo hoạt động cho các HTX xuyên suốt từ Trung ương đến địa phương, thực hiện tốt vai trò bảo về quyền lợi và lợi ích hợp pháp cho các HTX.

Thiếu hệ thống quy chế

Ngoài các vướng mắc trên, ông Nguyễn Đình Trưng – Trưởng phòng Phát triển HTX – Liên minh HTX tỉnh Nghệ An, chỉ rõ thực tế hiện nay các HTX đang thiếu hệ thống quy chế để hướng dẫn điều hành HTX.

HTX thành lập mới có điều lệ, có phương án kinh doanh, nhưng thiếu hệ thống quy chế, nên thiếu định hướng, không có công cụ điều hành, dẫn đến HTX không biết hoạt động thế nào là đúng, thế nào là sai.

Hầu hết các HTX không có quy chế, nên không biết quản lý tài chính, không rõ phối hợp với nhau nên rất khó hoạt động hiệu quả.

Hội thảo nhằm lấy ý kiến để hoàn thiện Đề án Tổ chức lại, tái cơ cấu HTX nông nghiệp hoạt động hiệu quả thấp

“Cần có bộ công cụ điều hành phát triển HTX. Có bộ quy chế, nếu Giám đốc HTX làm việc không hiệu quả, khiến HTX thua lỗ, thì dù chưa hết nhiệm kỳ cũng nên bãi miễn để người khác lên thay. Nhưng không có quy chế thì không bãi miễn được”, ông Trưng nói.

Ông Nguyễn Văn Hưng – Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Thanh Hóa, cũng thừa nhận rằng Đồng bằng Bắc bộ và Bắc Trung bộ tồn tại lịch sử xây dựng HTX lâu dài nên có nhiều hệ lụy cũ, khiến HTX hoạt động hiệu quả thấp.

Ông Hưng nhận định việc giải quyết các HTX này là cấp thiết, nhưng cần phải có lộ trình lâu dài, nên căn cứ thực tế mà có thể giải thể, sáp nhập, hoặc hỗ trợ vực dậy HTX, tránh chủ quan, áp đặt, duy ý chí…

Kết luận tại Hội nghị, ông Lê Văn Nghị – Phó Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam, cho biết nguyên nhân HTX hoạt động yếu kém, đã được đưa ra tại nhiều hội nghị, từ Trung ương đến địa phương nhưng với đề án này, Chính phủ sẽ có cái nhìn tổng quan nhất, từ đó có chính sách, kinh phí hỗ trợ để thực hiện tái cơ cấu HTX.

Hồng Nhung

Thời báo kinh doanh