Hiện nay, ở 9 tỉnh ĐBSH (Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình, Nam Định, Ninh Bình và Hà Nam) có 3.896 HTX còn hoạt động, trong đó có 2.916 HTX đã chuyển đổi xong theo Luật HTX 2012, đạt 80,89%. Một số tỉnh hoàn thành chuyển đổi 100% số HTX theo Luật là Hải Dương, Hà Nam, Hưng Yên, Vĩnh Phúc.

Đã làm những gì có thể

Từ khi Luật HTX 2012 có hiệu lực (1/7/2013), Liên minh HTX 9 tỉnh vùng ĐBSH đều tham mưu cấp tỉnh có kế hoạch triển khai thực thi Luật, chủ động phổ biến Luật sâu rộng đến HTX và người dân, lồng ghép tuyên truyền nội dung Luật trong các hoạt động chỉ đạo tư vấn, hỗ trợ của tỉnh đối với HTX.

Ngoài phối hợp tuyên truyền Luật trên báo đài, bản tin nội bộ, hầu hết các tỉnh đều tổ chức tốt cuộc thi tìm hiểu Luật HTX 2012 dưới hình thức thi viết báo chí và sân khấu. Liên minh HTX các tỉnh cũng phối hợp với các sở ngành, đoàn thể liên quan để hướng dẫn, giúp đỡ HTX chuyển đổi mô hình phù hợp với quy định mới của Luật HTX 2012.

Theo báo cáo của Cụm ĐBSH, để chuẩn bị chu đáo hơn tổ chức lại HTX, Liên minh các tỉnh đều phối hợp với cấp huyện lập Ban Chỉ đạo chuyển đổi HTX theo Luật, tổ chức đại hội điểm HTX chuyển đổi, từ đó rút kinh nghiệm chỉ đạo chung trên địa bàn.

Điểm lại ở vùng ĐBSH, từ khi có Luật HTX 2012 các chương trình và các chính sách ưu đãi HTX về đất đai, vốn, đào tạo nhân lực… chưa đến HTX và chưa tạo đột phá phát triển HTX.

Ví dụ như chính sách hỗ trợ đất đai HTX chưa được giải quyết, chưa nhiều HTX được cấp “sổ đỏ”, số HTX có đất làm trụ sở, nhà kho… rất thấp, chỉ 30% HTX nông nghiệp có trụ sở, còn đều phải nhờ xã, hoặc nhờ nhà dân, ảnh hưởng lớn đến hoạt động HTX…

Hội thảo sơ kết Luật HTX 2012 ở Cụm Liên minh HTX 9 tỉnh ĐBSH

Qua 4 năm thực thi Luật HTX 2012, mặc dù Liên minh HTX 9 tỉnh ĐBSH đã cố gắng tham mưu, tuyên truyền, phối hợp và làm những gì có thể cho HTX, song, điệp khúc luật không khả thi, chồng chéo, khó thực hiện… vẫn đang kìm hãm HTX. Kết quả chuyển đổi và đăng ký lại HTX chưa như mong muốn, vẫn còn tình trạng chuyển đổi hình thức.

Tồn tại lớn nhất là việc ban hành Luật HTX 2012 còn nhiều điểm xa rời thực tiễn. Trong khi đó, các văn bản hướng dẫn Luật lại quá chậm, rườm rà, thiếu tính đồng bộ nên không đi vào cuộc sống. Ví dụ, về trình tự các bước chuyển tiếp HTX, trong Luật HTX 2012 ghi cụm từ “đăng ký lại” (Điều 62, khoản 1), trong khi khoản 2 và 3 Điều 32 của Nghị định 193 lại ghi là “đăng ký thay đổi”… gây nhiều vướng mắc, lúng túng cản trở quá trình chuyển đổi HTX.

Nhiều quy định không khả thi

Luật HTX 2012 và Nghị định 193 còn nhiều điểm không khả thi, khó thực hiện, không tạo động lực kích thích phát triển HTX. Luật quy định HTX kinh doanh dịch vụ, nhưng lại không được coi là một doanh nghiệp, vừa không bình đẳng, vừa không phù hợp xu thế chung thế giới.

Hay những quy định về tỷ lệ thành viên góp vốn không quá 20% tổng vốn điều lệ, tỷ lệ dịch vụ ra bên ngoài HTX chỉ là 32% là trói buộc HTX và rất ít HTX thực hiện đúng Luật.

Hiện nay ở vùng ĐBSH, việc phát triển HTX đại diện Cụm Liên minh HTX 9 tỉnh ĐBSH gắn với chuỗi giá trị sản phẩm, hay xây dựng mô hình HTX liên kết với DN chưa được triển khai sâu rộng. Hầu như các cấp ngành chưa quan tâm tổng kết và xây dựng mô hình phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương.

Cùng với hệ thống chính sách chưa đủ sức ưu đãi HTX, những tồn tại HTX kiểu cũ về tư duy cũ, cách làm cũ, tâm lý ỷ lại Nhà nước bao cấp, xin cho… vẫn tồn tại nặng nề trong đội ngũ cán bộ và thành viên HTX. Đây là trở ngại lớn nhất, khó khăn nhất khi bước vào chuyển đổi và thực hiện Luật HTX 2012.

Chia sẻ với Thời báo Kinh Doanh, ông Nguyễn Văn Quang – Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Hải Dương (Đại diện Cụm Liên minh HTX 9 tỉnh ĐBSH), cho rằng nhìn lại quá trình thực hiện Luật HTX 2012, hệ thống Liên minh HTX các cấp lại giữ vai trò chính, chủ động phối hợp với các cấp ngành và chính quyền địa phương tổ chức lại HTX theo Luật mới.

“Trong các bộ ngành, chỉ có Bộ NN&PTNT sốt sắng vào cuộc. Tuy đầu mối quản lý giao cho Bộ KH&ĐT, nhưng ngành này mờ nhạt, thậm chí dưới cấp tỉnh nhiều Sở KH&ĐT không làm gì… Để Luật HTX 2012 đi vào cuộc sống, Chính phủ phải trình Quốc hội sửa đổi Luật và trước hết cần sớm điều chỉnh Nghị định 193…”, ông Quang nói.

Lưu Đoàn